Amsterdam – In Nederland dreigt een tekort aan elektriciteit. De bestaande kolen- en gascentrales sluiten of ze worden omgebouwd, terwijl de bouw van nieuwe capaciteit mogelijk niet op tijd gereed is. Daarvoor waarschuwt ceo Harry Talen van de grote leverancier Engie Nederland. Hij voorziet nĂłg hogere energieprijzen voor consumenten.

Talen: ’Er is momenteel onvoldoende financiële prikkel in de markt om met vernieuwing te beginnen.’

„Binnen vijf jaar verdwijnt veel capaciteit uit de markt. Er ontstaat in Nederland voor enkele jaren een gebrek aan vermogen dat je niet kunt bijschakelen. Bij ons en andere producenten”, nuanceert hij. Engie, opgericht in 1880 met vorig jaar €82,6 miljard groepsomzet, bezit wereldwijd 286 windparken en 459 zonneparken.

„Onze oude centrale zit nu tegen het einde van de levensduur aan, de nieuwe is op de helft daarvan. Als je capaciteit op peil wilt houden, dan moet je centrales nu eigenlijk al gaan bouwen. Maar er is momenteel onvoldoende financiële prikkel in de markt om daarmee te beginnen.”

Zorgen

Het is volgens Talen voor bedrijven wachten op het kabinet om de beloofde versnelling in de energietransitie uit te voeren. Ook uit het rapport Monitor Leveringszekerheid 2024, de jaarlijkse analyse waarin hoofdnetbeheerder TenneT scenario’s doorrekent, blijkt volgens Talen reden tot zorg voor de hele Nederlandse energiesector.

Voor het eerst kijkt TenneT, dat stroom aan de grootverbruikers zoals de industrie levert, ook naar de ’economische levensvatbaarheid’ van stroombronnen, zoals batterijen en kernenergie die kunnen bijspringen als er ergens een tekort of overschot in het stroomnet ontstaat zodra er geen zon en wind is.

Te weinig stroom

Tot 2030 is dankzij investeringen sprake van een verbetering, vooral vanwege meer capaciteit van gascentrales in Duitsland, waarmee het Nederlandse netwerk verbonden is. Na 2030 zegt TenneT een ’duidelijke verslechtering’ van de leveringszekerheid te zien. Er is meer vraag naar stroom, terwijl het aanbod van makkelijke op- en afschakelbare kolen- en gascentrales afneemt.

In het jaar 2033 duikt Nederland onder de betrouwbaarheidsnorm. Ook onze buurlanden hebben dan tekorten. „De risico’s van de landen in Noordwest-Europa landen om altijd aan hun leveringszekerheid te voldoen, nemen eenvoudigweg toe”, aldus TenneT. Dat adviseert het ministerie van Economische Zaken en Klimaat meer productie te regelen, bij voorkeur zonder CO2-uitstoot.

„In 2030 staan we er minder goed voor. Dat is eigenlijk al morgen voor bedrijven in de energiesector die gewend zijn nieuwe installaties voor de lange termijn te plannen en langdurige contracten met klanten afsluiten”, zegt Talen.

Dure energie

Gemiddeld telt Nederland, maar ook de Europese buren waar netbeheerders op kunnen leunen, zo’n zestien dagen waarop er te weinig zon en wind is om voldoende energie te leveren. Normaliter springen dan de kolen- en gascentrales bij. Die worden evenwel afgebouwd; eerst de oude generatie, dan de nieuwe.

Uiterlijk in 2030 moeten de Eemshavencentrale, de Amercentrale, de Centrale Rotterdam en de Maasvlakte Centrale dicht. Ook biomassa verbruiken wordt goeddeels verboden.

„In totaal valt daarmee voor zo’n 5 gigawatt aan capaciteit weg. De vraag naar elektriciteit neemt tegelijkertijd alleen maar toe”, toont hij het dilemma. „We moeten er dan wel voor zorgen dat er dan vervanging gereed is in 2030.”

Kolencentrales dicht

In het huidige tempo gaat dat niet lukken. In de energiecrisis verlangde oud-minister Jetten dat de kolencentrales, die toen ook al dicht moesten, alsnog open bleven. Mogelijk zal het kabinet noodgedwongen straks een beroep doen op de gascentrales, zegt Talen. „Dat kan wel, mits er een garantie komt.”

De sector ervaart volgens de ceo al dat, met de sterke toename van zon- en windenergie, Nederlandse kolen- en gascentrales steeds minder draaien. Van de continu-diensten wordt het vaker bijspringen. „We worden meer de reserve, zoals de noodstroomvoorziening van een ziekenhuis. Die springt alleen af en toe bij.”

Maar de vergoeding voor centrales is nog gericht op het oude model van honderd procent verbruik. „Landen om ons heen hebben daarom al een beschikbaarheidspremie, met zo weinig mogelijk gebruik van kolen en gas.”

Schaarste stroom

Nederland heeft een historisch nadeel, zegt Talen. „Hier heb je altijd beschikbare energie gehad, dankzij het Groningse gasveld. Nederland denkt dat het met de energieschaarste wel los zal lopen. Waarom zou je betalen voor iets dat er altijd is? In het buitenland hebben ze die luxe niet, daar passen ze zich aan. In Nederland onderschatten wij het risico dat energie er minder is en de vraagprijs oploopt. Ik denk dat je consumenten moet gaan beschermen tegen hogere prijzen.”

 

Buurlanden kunnen tijdelijk leveren. „Maar het is naïef om te denken dat ze onze problemen van tekorten blijven oplossen. Vanwege die lange planningen, moet je niet gaan wachten totdat een oude centrale uit roulatie wordt genomen.”

Talen vreest de overgangsperiode rond 2030. „Als je dan alsnog de centrales moet opstarten die je hebt stilgezet, en weer mensen aannemen, dan zijn die kosten altijd hoger dan dat je de eigenaren nu een beschikbaarheidsgarantie geeft.”

Batterijen

Megabatterijen komen in zwang. In Delfzijl komt een accu met 1,2 gigawattuur capaciteit. „Die batterijen bouwen en invoegen is super complex. Wij hebben het gedaan met veel kunst en vliegwerk, en er is voor 35 megawattuur in aanbouw om volgend jaar te draaien. Maar in andere landen bouwen ze al systemen die tien keer zo groot zijn.”

Batterijen zijn in Nederland bovendien duurder, vanwege de nettarieven die vorig jaar met 100% zijn gestegen. Dat tarief zou rond 7% per jaar gaan stijgen. „De installaties gaan vijftien jaar mee, dus dat schiet financieel niet op”, rekent Talen voor.

 

„Ook omdat je niet weet wat de vaste opbrengsten zullen zijn. We nemen het risico, maar het is moeilijk te financieren. Risico’s nemen zijn we gewend, we willen hier blijven investeren in groene waterstof in de Eemshaveninstallatie – al is het definitieve besluit nog niet gevallen – en in batterijen en groen gas omdat Nederland een kernland voor Engie is. Maar de realiteit is dat het hier complex is, dat er in andere landen makkelijker geĂŻnvesteerd wordt.”

Waterstof nodig

In de Eemshaven wordt niet gebouwd omdat het waterstofnetwerk er nog niet is. „Er moeten ook voldoende afnemers van groene waterstof zijn”, zo verwijst hij naar de industrie. Het heeft geen zin te beginnen als er geen vraag is.”

Dat gebrek aan zekerheid vertraagt momenteel de zware waterstofverbinding vanuit de Rotterdamse haven richting Duitsland, de Delta Rhine Corridor. „Wij zien nog steeds waarde in die verbinding. Daarnaast zou de verbinding vanuit de Eemshaven via het netwerk van Gasunie naar het zuiden en Duitsland kunnen. Dat is een breed netwerk, ook geschikt voor afvang van CO2 uit de industrie, die we naar onze centrale in het noorden kunnen brengen.”

Engie is in overleg met de provincie Flevoland om een aftakking te bouwen. „Daar zijn weinig aansluitingen maar zit wel de grootste congestie van Nederland.” Vervolgens is vanuit Flevoland ook de IJmond-regio aan de Noordzee aan te takken.

Tata Steel helpen

Daarmee zou ook waterstof en CO2-afvang voor Tata Steel in IJmuiden zijn te regelen. En er zijn al veel verbindingen tussen Amsterdam en Rotterdam.” Deze Flevoland-route kan volgens Engie een alternatief zijn voor de vertraagde Delta Rhine Corridor. Voor de Máxima-centrale is het besluit genomen om een gasturbine geschikt te maken om waterstof te verwerken. „Die is gereed. Dat kan na een ombouwklus van twee maanden ook in de tweede gasturbine.”

Engie, dochter van het 96.000 werknemers grote Franse moederconcern, kijkt ook naar uitbreiding van groengas-leveringen. Het nam in april de eerste installaties in Hardenberg en Alkmaar over. „Voor CV-ketels van consumenten zijn geen aanpassingen nodig en het kan tegelijkertijd netcongestie verlichten, aldus Talen. „Wij zien veel in het bijmengen van groen gas aan gewoon gas. Daarmee zou je de agrarische sector ook helpen. Ook als de veestapel zou worden gehalveerd, is er nog voldoende restproduct om er veel groen gas van te maken.”

 

bron: De Telegraaf 28.08.2024